U chorych na alergiczny nieżyt nosa zalecamy stosowanie doustnych leków przeciwhistaminowych II generacji, które nie powodują sedacji (Polskie Standardy Leczenia Nieżytów Nosa 2013).
W patogenezie objawów reakcji alergicznej bierze udział wiele mediatorów, ale to histamina wciąż pozostaje najważniejszym z nich. Mechanizm działania leków przeciwhistaminowych polega na wiązaniu się z receptorem histaminowym H1. Leki przeciwhistaminowe mają silne, wybiórcze działanie na receptory H1 i dzięki temu skutecznie zmniejszają świąd, kichanie i wyciek wydzieliny z nosa. Nowe leki blokujące receptory H1 rzadko wywierają działanie uboczne, a dzięki właściwościom farmakodynamicznym stosuje się je wygodnie, raz dziennie.
Cześć chorych cierpiących na alergiczny nieżyt nosa rezygnuje jednak z przyjmowania leków przeciwhistaminowych z uwagi na występujące u części chorych objawy uboczne po przyjęciu niektórych preparatów przeciwhistaminowych. Chorzy ci, a ocenia się, ze może to być nawet ponad 20 procent pacjentów, często decydują się na zaprzestanie terapii. Wykazano również, że niektóre leki przeciwhistaminowe w znacznym stopniu mogą odpowiadać za zmniejszenie wydajności nauki i pracy, wypadki przy pracy oraz wypadki komunikacyjne.
Najczęściej zgłaszanym działaniem niepożądanym w trakcie stosowania niektórych leków przeciwhistaminowych jest sedacja. Większość pacjentów, a nawet farmaceutów i lekarzy nie uświadamia sobie złożoności działania sedacyjnego niektórych leków. Często sprowadzamy ten problem jedynie do senności. Na sedację jednak składają się zaburzenia ilościowe świadomości (np. senność i zmęczenie), ale również zmiany jakościowe, obejmujące: zaburzenia pamięci deklaratywnej i proceduralnej oraz zaburzenia percepcji.
Korzystając z pozytronowej tomografii emisyjnej (PET) i radioaktywnej doxepiny 11C wykazano, iż leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji blokują od 50 do 90 procent receptorów histaminowych H1 w obrębie kory czołowej i skroniowej. Nie dziwi więc fakt, iż w wielu badaniach wykazano, że zdolność kierowania pojazdami jest upośledzona w większym stopniu przez leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji niż przez alkohol. Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji w znacznie mniejszym stopniu penetrują do centralnego układu nerwowego. Jednak zaznaczone są wyraźne różnice pomiędzy poszczególnymi preparatami tej grupy leków. Stwierdzono, że feksofenadyna nie blokuje receptorów histaminowych w mózgu.
Uczeń, student a nawet w pełni dojrzały człowiek, na co dzień wciąż się uczy, zapamiętuje i podejmuje szereg ważnych decyzji. Warto pamiętać o tym podejmując decyzję o wyborze leku przeciwhistaminowego.
W Polsce przez wiele lat nie podejmowano dyskusji na temat działań niepożądanych części leków przeciwhistaminowych. Tymczasem ocenia się, że nawet do 20% wypadków drogowych może być spowodowanych przez kierowców przyjmujących leki ograniczające zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych. W części krajów europejskich oraz w USA bardzo restrykcyjne podchodzi się do stosowania leków przeciwhistaminowych u osób prowadzących pojazdy mechaniczne i obsługujących maszyny w ruchu. Informacje o dopuszczeniu preparatów przeciwhistaminowych do stosowania u pilotów dostępne są na stronie internetowej Departamentu Transportu USA. Ważnym faktem jest dopuszczenie przez siły powietrzne USA i Wielkiej Brytanii u pilotów (zalecenia towarzystwa lekarzy lotniczych) z pośród wielu dostępnych na rynku preparatów przeciwhistaminowych jedynie feksofenadyny (niezależnie od dawki), desloratadyny (niezależnie od dawki) i loratadyny (wyłącznie 10 mg / dobę).
Dla chorych cierpiących na schorzenia alergiczne, niezwykle ważne było udostepnienie w Polsce w sprzedaży bez recepty preparatu feksofenadyny w postaci leku Allegra. Chorzy uzyskali tym samym pełen dostęp do pozbawionego efektu sedacji leku przeciwhistaminowego.
Obecnie przywiązuje się większą niż w poprzednich latach uwagę do potencjalnego występowania działań niepożądanych po zastosowaniu leków przeciwhistaminowych. Związane jest to zarówno z dostępnością bezpiecznych, pozbawionych sedacji leków przeciwhistaminowych (również dostępnych bez recepty) jak i coraz częstszych roszczeń prawnych ze strony chorych, zarówno skierowanych do lekarza jak i farmaceuty w przypadku leków OTC.
Przy porównywalnej skuteczności poszczególnych preparatów przeciwhistaminowych przy wyborze właściwego powinniśmy kierować się nie tylko ceną, ale i bezpieczeństwem.
Autor dr Barbara Piękosz-Orzechowska