Zazwyczaj odpowiedź immunologiczna jest zjawiskiem korzystnym, ponieważ pozwala organizmowi zwalczyć infekcję oraz zapewnia ochronę przed czynnikami zakaźnymi (bakterie, wirusy, pasożyty). Układ immunologiczny posiada umiejętność odróżniania elementów własnych od tych pochodzących z zewnątrz. Zdarzają się jednak sytuacje, w których substancja sama w sobie nieszkodliwa wywołuje odpowiedź układu prowadzącą do objawów chorobowych. Mówimy wtedy o alergii. W otoczeniu występuje bardzo wiele alergenów, które mogę powodować różne objawy alergii. W zależności od drogi przedostawania się do organizmu, alergeny podzielić możemy na kilka grup:
Dostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem i wywołują najczęstsze choroby alergiczne: alergiczny nieżyt nosa i astmę.
Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą, na która może cierpieć 25 % populacji, czyli co 4 człowiek w krajach rozwiniętych. Natomiast astma dotyczy 5-10 % populacji i jest najbardziej niebezpieczną chorobą o podłożu alergicznym. W ciężkich przypadkach może nawet prowadzić do śmierci.
Alergenów wziewnych jest bardzo dużo, ale najczęstszą przyczyną alergii w tej grupie jest
pyłek roślin wiatropylnych.
Dostają się do organizmu wraz ze spożywanym pokarmem i powodują alergię pokarmową. Objawy alergii pokarmowej dotyczą głównie przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, kurcze i ból brzucha), jamy ustnej (świąd i obrzęk), ale także skóry (swędzenie, zaczerwienienie, obrzęk) i niekiedy układu oddechowego (kichanie, chrypka, trudności w oddychaniu).
Alergia pokarmowa pojawia się około u 2% dzieci i w większości przypadków ustępuje wraz z rozwojem dziecka. Najczęstszym alergenem jest mleko krowie, które u niemowląt może powodować poważne objawy pokarmowe, skórne i oddechowe. Często spotyka się alergię na białko jaja kurzego, ryby, białko pszenicy (gluten), orzechy arachidowe. Chorzy z pyłkowicą często cierpią jednocześnie na alergię pokarmową spowodowaną świeżymi owocami i warzywami. Takie zjawisko nazywane jest reakcją krzyżową. Uczulają brzoskwinie, czereśnie, melony, orzechy, truskawki, owoce cytrusowe, pomidory, seler, groszek zielony i wiele innych.
Alergenami pokarmowymi mogą być także leki oraz chemiczne dodatki do żywności: barwniki, konserwanty, środki poprawiające smak np. glutaminian sodu.
Alergeny, które w wyniku kontaktu ze skórą wywołują objawy alergicznego (atopowego) zapalenia skóry: świąd, zaczerwienienie, wyprysk grudkowy lub pęcherzykowy, nasilone drapanie zmian przez chorego. Najczęstszymi alergenami kontaktowymi są: wełna, kurz z betonu, ciepło, bakterie, stres, kosmetyki. Mogą one wywoływać objawy alergicznego zapalenie spojówek oka pod postacią łzawienia, pieczenia, zaczerwienienia, obrzęku.
Alergiczne zapalenie skóry występuje głównie u dzieci, często równocześnie z alergią pokarmową. Większość z nich „wyrasta” z choroby, ale u 50-80% w dorosłym życiu występują inne choroby alergiczne, najczęściej jest to alergiczny nieżyt nosa i astma.
Alergeny, które dostają się do organizmu poprzez wstrzyknięcie. Mogą to być leki podawane w formie zastrzyków oraz jad owadów żądlących. Objawy alergii mogą być łagodne (świąd, pokrzywka, obrzęk) aż do dramatycznych, mogących zakończyć się śmiercią (trudności w oddychaniu, zaburzenia pracy serca, utrata przytomności).