Przyczyny i rodzaje alergii

Zazwyczaj odpowiedź immunologiczna jest zjawiskiem korzystnym, ponieważ pozwala organizmowi zwalczyć infekcję oraz zapewnia ochronę przed czynnikami zakaźnymi (bakterie, wirusy, pasożyty). Układ immunologiczny posiada umiejętność odróżniania elementów własnych od tych pochodzących z zewnątrz. Zdarzają się jednak sytuacje, w których substancja sama w sobie nieszkodliwa wywołuje odpowiedź układu prowadzącą do objawów chorobowych. Mówimy wtedy o alergii. W otoczeniu występuje bardzo wiele alergenów, które mogę powodować różne objawy alergii. W zależności od drogi przedostawania się do organizmu, alergeny podzielić możemy na kilka grup:

Alergeny wziewne

Dostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem i wywołują najczęstsze choroby alergiczne: alergiczny nieżyt nosa i astmę.
Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą, na która może cierpieć 25 % populacji, czyli co 4 człowiek w krajach rozwiniętych. Natomiast astma dotyczy 5-10 % populacji i jest najbardziej niebezpieczną chorobą o podłożu alergicznym. W ciężkich przypadkach może nawet prowadzić do śmierci.
Alergenów wziewnych jest bardzo dużo, ale najczęstszą przyczyną alergii w tej grupie jest pyłek roślin wiatropylnych.

1. Pyłek roślin wiatropylnych:
   • pyłek traw: najpowszechniejsza przyczyna pyłkowicy na całym świecie.
   • pyłki drzew liściastych: brzozy, leszczyny, olchy, oliwki w krajach śródziemnomorskich (często), dębu, wiązu, topoli, platanu (rzadziej) i pyłki drzew iglastych: cedr, cyprys. W naszym klimacie, z pośród drzew najsilniej alergizuje brzoza.
   • pyłek chwastów: bylicy, ambrozji.
   Rośliny zapylane przez owady, wytwarzające kolorowe kwiaty, zwykle nie są przyczyną alergii. Pyłek tych roślin wytwarzany w małych ilościach jest ciężki i lepki, przylepia się do nóg owadów, nie unosi się w powietrzu, alergię może wywołać jedynie wówczas, gdy uczulona osoba intensywnie wdycha pyłek wąchając kwiat.
2. Zarodniki grzybów pleśniowych z gatunków Cladosporium, Alternaria, Aspergillus unoszą się w powietrzu w ogromnej ilości i wywołują objawy alergii w okresie późnego lata i jesieni. Pleśnie rozwijają się także w wilgotnych pomieszczeniach zamkniętych i systemach klimatyzacyjnych i mogą powodować objawy chorobowe u osób uczulonych przez cały rok.
3. Roztocza kurzu domowego są najważniejszym źródłem alergenów wziewnych w pomieszczeniach zamkniętych. Roztocza to mikroskopijne (0,3 mm) pasożyty, które żywią się złuszczonym naskórkiem człowieka. Idealne warunki rozwoju znajdują w materacach, poduszkach, szczególnie wykonanych z pierza lub wełny, dywanach oraz meblach tapicerowanych. Alergen roztoczy zawarty jest przede wszystkim w kuleczkach kału roztoczy, które w największej ilości znajdują się w łóżkach (dlatego objawy chorobowe u osób uczulonych często nasilają się w nocy) oraz unoszą się wewnątrz pomieszczeń. Odkurzanie powoduje wzrost ilości alergenów roztoczy w powietrzu. Im więcej roztoczy w pomieszczeniu, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów pod postacią alergicznego nieżytu nosa i/lub ataku astmy.
4. Zwierzęta domowe: koty, psy, chomiki, świnki morskie, myszy, a także papużki, konie, krowy i gołębie są źródłem silnych alergenów wziewnych, wywołujących alergiczny nieżyt nosa i astmę.
5. Pozostałe alergeny wziewne: np. pył z różnych rodzajów zbóż, pył drzewny, pył bawełniany, inne substancje powodujące tzw. astmę zawodową.

Alergeny pokarmowe

Dostają się do organizmu wraz ze spożywanym pokarmem i powodują alergię pokarmową. Objawy alergii pokarmowej dotyczą głównie przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, kurcze i ból brzucha), jamy ustnej (świąd i obrzęk), ale także skóry (swędzenie, zaczerwienienie, obrzęk) i niekiedy układu oddechowego (kichanie, chrypka, trudności w oddychaniu).

Alergia pokarmowa pojawia się około u  2% dzieci i w większości przypadków ustępuje wraz z rozwojem dziecka. Najczęstszym alergenem jest mleko krowie, które u niemowląt może powodować poważne objawy pokarmowe, skórne i oddechowe. Często spotyka się alergię na białko jaja kurzego, ryby, białko pszenicy (gluten), orzechy arachidowe. Chorzy z pyłkowicą często cierpią jednocześnie na alergię pokarmową spowodowaną świeżymi owocami i warzywami. Takie zjawisko nazywane jest reakcją krzyżową. Uczulają brzoskwinie, czereśnie, melony, orzechy, truskawki, owoce cytrusowe, pomidory, seler, groszek zielony i wiele innych.

Alergenami pokarmowymi mogą być także leki oraz chemiczne dodatki do żywności: barwniki, konserwanty, środki poprawiające smak np. glutaminian sodu.

Alergeny kontaktowe

Alergeny, które w wyniku kontaktu ze skórą wywołują objawy alergicznego (atopowego) zapalenia skóry: świąd, zaczerwienienie, wyprysk grudkowy lub pęcherzykowy, nasilone drapanie zmian przez chorego. Najczęstszymi alergenami kontaktowymi są: wełna, kurz z betonu, ciepło, bakterie, stres, kosmetyki. Mogą one wywoływać objawy alergicznego zapalenie spojówek oka pod postacią łzawienia, pieczenia, zaczerwienienia, obrzęku.

Alergiczne zapalenie skóry występuje głównie u dzieci, często równocześnie z alergią pokarmową. Większość z nich „wyrasta” z choroby, ale u 50-80% w dorosłym życiu występują inne choroby alergiczne, najczęściej jest to alergiczny nieżyt nosa i astma.

Alergeny iniekcyjne

Alergeny, które dostają się do organizmu poprzez wstrzyknięcie. Mogą to być leki podawane w formie zastrzyków oraz jad owadów żądlących. Objawy alergii mogą być łagodne (świąd, pokrzywka, obrzęk) aż do dramatycznych, mogących zakończyć się śmiercią (trudności w oddychaniu, zaburzenia pracy serca, utrata przytomności).